Wat een weelde en wat een gemis

Drukkerij Herberts stopt per 9 december 2022 in Elst. Daarmee verdwijnt een alom bekend en gerenommeerd bedrijf uit het centrum van Elst. Naast mooie herinneringen heeft de drukkerij die in 1889 geopend werd, veel spullen, of eigenlijk een groot stuk erfgoed Elst nagelaten aan Marithaime en daar zijn we uiterst content mee. Jan Herberts willen we ook vanaf deze plaats ontzettend bedanken voor wat hij Marithaime geschonken heeft.

Het belangrijkste wat we gekregen hebben is een stapel met alle jaargangen van het Weekblad De Betuwe, van 1891 tot 1976. Ze zijn momenteel bij een particulier opgeslagen en niet in te zien. Om ze daar te krijgen was nog een hele tour.

De Betuwe

We zijn op zoek naar de jaargangen van het Weekblad De Betuwe. We nemen het smalle pad naast de boekhandel van Herberts en belanden voor een oud gebouw dat herhaaldelijk verbouwd lijkt met verschillende stenen. ‘Drukkerij Herberts’ staat er op een bord naast de deur. Een smalle gang geeft toegang tot een kantoortje waar Jan Herberts achter een hoog loket zit, een beetje weggestopt. Of je nu voor een bulkopdracht komt of een kopietje, je wordt altijd vriendelijk ontvangen. Hoeveel Elstenaren zijn hier in de loop van de vele jaren niet geweest voor een stapel geboortekaarten, trouw- en rouwkaarten, reclamedrukwerk et cetera. Drukkerij Herberts is en was een begrip in Elst, het bedrijf zal gemist worden.

Dan wordt er een ander kantoortje ontsloten en nog een deur geopend. Een smal vlizotrapje wordt naar beneden getrokken en dat leidt ons naar het Heiligste der Heiligen. Een kamertje met een tafel en een stoel, houten vloer en met rondom grote zelf getimmerde rekken vol met ingebonden kranten en veel ander materiaal dat de drukkerij ooit heeft afgedankt maar niet wilde weggooien. Hier is sinds de oorlog niets meer veranderd, alleen meer opgestapeld. De kranten zijn ingebonden tot grote boeken (‘leggers’) van het formaat dat kranten vroeger hadden. Ze zijn niet allemaal in goede staat; bij enkele vooroorlogse leggers lijkt het of er een muis zich er een weg doorheen heeft gegeten, het kunnen ook kogelgaten uit de oorlog zijn.

Er zijn foto’s waarop Dik Herberts (1931-2016) in dit zolderkamertje een stapel kranten doorneemt om een van de vele verhalen te schrijven over de geschiedenis van Elst. Velen hebben hier artikelen in oude kranten gezocht, maar nu gaat alles weg. Het gebouw is verkocht. Het kostte drie man een uurtje of vijf om alle kranten het vlizotrapje af, de auto in en naar de nieuw opslagplaats te brengen.

In de drukkerij staan nog enkele oude drukpersen, die we helaas niet mogen (maar ook niet kunnen) meenemen. Hier is nog met loden letters gedrukt. Hier rolde vele jaren De Betuwe van de persen. Hier is de geschiedenis van 120 jaar Elst geboekstaafd.

Alleen, hoe ontsluiten we al die boekwerken, die al gauw een meter of twintig plankruimte beslaan? Dat zoeken we verder uit. We willen de kranten scannen en digitaal doorzoekbaar maken. Om dat zelf te doen is een hels karwei, je moet denken aan 120 x 50 dus 6000 kranten met naar schatting gemiddeld wel 16 pagina’s. Waarschijnlijk moeten we de hulp van een professioneel bedrijf inroepen, maar dat kost mogelijk een kapitaal.

En hoe verder

Nu de kranten veilig zijn opgeborgen gaat fase twee in: zoeken naar mogelijkheden van (en sponsors voor) het digitaal beschikbaar stellen van de kranten.

En de andere spullen? Uitgaven van boeken, periodieken van allerlei verenigingen van kerk tot korfbal, informatiebladen van gemeenten en polderdistrict etc. etc., een enorme atlas uit 1921, tientallen bedrijfsstempels, schilden en schilderijen, een veertigtal dozen met foto’s. Het kost jaren om alles uit te zoeken en voor Elstenaren te ontsluiten. Wie hulp wil bieden kan zich melden.
Hoe mooi zou het zijn een expositieruimte te hebben in Elst, waar een hoekje kan worden ingericht ter herdenking van de drukkerij. Toekomstmuziek voor Marithaime.

Rudi Liebrand