In maart 1818 richtte Johannes van den Bosch (Herwijnen 1780 – Den Haag 1844) de Vereniging Maatschappij van Weldadigheid op. Hij had toen al carrière als genieofficier in Nederlands-Indië gemaakt. Van den Bosch was na de Franse tijd getroffen door de armoede waarin zo’n tien procent van de Nederlands bevolking verkeerde. Hij wilde daaraan iets doen door die behoeftigen door werk in hun eigen levensonderhoud te laten voorzien. Dat moest gebeuren in te stichten landbouwkolonies in Drenthe. Daar was de grond het goedkoopst. Tussen augustus 1818 en 1821 stichtte hij met steun van koning Willem 1 en diens tweede zoon prins Frederik drie vrije koloniën: Frederiksoord, Willemsoord en Wilhelminaoord. Kolonisten en hun gezin kregen een huis, een stukje grond, kleding, huisraad en gereedschap dat ze in zestien jaar moesten aflossen. Naast de vrije koloniën kwamen er in Ommerschans (1819) één en in Veenhuizen (twee) straf- of dwangkoloniën, bestemd voor landlopers, dronkaards, bedelaars, invaliden, bejaarden en werkonwilligen. De drie gebouwen (gestichten) in Veenhuizen, gebouwd tussen 1823 en 1826 waren oorspronkelijk bedoeld voor weeskinderen. Bij gebrek daaraan dienden ze vanaf rond 1830 als strafkolonie.

Ondanks het idealisme van Van den Bosch waren de koloniën geen succes. Strenge regels, te kleine, onvruchtbare percelen en onvoldoende kennis van de landbouw brachten de koloniën in financiële problemen. In 1859 nam de staat Veenhuizen en Ommerschans over. Het ressorteerde onder het ministerie van Justitie. Ommerschans werd in 1890 gesloten De Maatschappij van Weldadigheid bestuurde de vrije koloniën. Langzamerhand verkocht zij grote delen van de landbouwgrond. Veel huizen werden als gevolg van slecht onderhoud gesloopt. Sinds 1959 is de Maatschappij een stichting die inzet op het behoud van het cultureel erfgoed. Woningen worden in oorspronkelijke staat herbouwd. Sinds 2021 zijn Frederiksoord, Willemsoord, Wilhelminaoord en Veenhuizen UNESCO werelderfgoed.