Jan Herberts van Drukkerij Herberts liet afgelopen zomer aan het bestuur van Marithaime weten dat hij per 9 december 2022 in Elst zou stoppen met zijn drukkerij. Na ruim 125 jaar kwam een einde aan het maken van drukwerk op dit vertrouwde adres aan de Dorpsstraat.
Marithaime heeft Jan Herberts gevraagd de boven de drukkerij opgeslagen oude jaargangen van het weekblad De Betuwe te mogen overnemen zodat deze bewaard en toegankelijk blijven, en op termijn gedigitaliseerd kunnen worden. Jan reageerde hierop positief.
Onlangs zijn deze jaargangen door een aantal leden opgehaald en veilig opgeslagen. Hiermee is de historie van 125 jaar Over-Betuwe (Elst en omliggende dorpen) met vele verhalen en mooie foto’s bewaard gebleven. Erfgoed om trots op te zijn.
Jan gaat kleinschalig verder met zijn werkzaamheden in een pand in Huissen, boekhandel Bruna Herberts blijft vanzelfsprekend geopend.

Verder rondkijkende in de drukkerij zagen we twee historische drukpersen staan van zo rond halverwege de vorige eeuw. Volgens Jan is in drukkerslatijn de ene een “zetmachine” en de ander een “degel”.  Als we weekblad De Betuwe als erfgoed beschouwen dan zijn deze machines, waarmee ze geproduceerd zijn, dit uiteraard ook.
Dit uitgangspunt is door Marithaime naar voren gebracht richting het gemeentebestuur. Omdat de machines vrij groot en zwaar zijn (meer dan 2000 kg) bleek transport en opslag een te groot probleem voor Marithaime. De gemeente werd om hulp gevraagd. Ron van Hoeven, bestuurslid van Marithaime, benaderde de verantwoordelijke wethouder Dimitri Horsthuis Tangelder, en toen ging het snel. De wethouder bracht het in bij het college en na het positieve besluit stond de buitendienst al heel snel met twee medewerkers en materieel op de stoep om de machines op te halen en tijdelijk te stallen op de gemeentewerf. Gelukkig maar want het pand moest kort daarna in verband met de verkoop leeg worden opgeleverd.

Het bleek uiteindelijk een hele kluif. De machines hadden twee cm hoogtespeling om door de deur gereden te kunnen worden. Een verhuisbedrijf haakte hierdoor al af. Een tweede klaarde de klus op wonderbaarlijke wijze en wist de machines buiten te plaatsen. Vervolgens zijn ze met inzet van vorkheftruck en vrachtwagen door de buitendienst heel voorzichtig naar de werf gereden en daar warm, droog en met plastic geseald opgeslagen. Met deze actie is voorkomen dat de machines zouden worden vernietigd en het (giet)ijzer in de “klauwen en oven van Tinus Martens” terecht zou komen.

Bijzonder te vermelden is dat één van de beide buitendienstmedewerkers, Frans Willem Doeleman, een kleinzoon is van Frans Doeleman, die lang geleden, 18 jaar lang, aan dezelfde machines bij Herberts heeft gewerkt. Via zijn vader kreeg Frans Willem te horen dat de machines destijds via een gat in het dak naar binnen waren gehesen. Dat bleek nu geen optie. Dankzij de vindingrijkheid, doorzettingsvermogen en voorzichtig handelen van deze twee buitendienstmedewerkers is belangrijk erfgoed van Elst e.o. heelhuids bewaard gebleven.

Marithaime wil deze medewerkers, wethouder Dimitri Horsthuis Tangelder en overige betrokkenen van de gemeente enorm bedanken voor hun snelle hulp waarmee zij bijdragen aan het behoud van Elster cultureel erfgoed.
De bedoeling is dat de machines t.z.t. ergens in de gemeente een plek krijgen (museum, expositieruimte) waar de inwoners al dit moois kunnen aanschouwen. Want behalve de machines is ook al het oude gereedschap en bijbehorende materialen bewaard. Van zetletters en letterbakken tot olie- en vetspuitjes. Tientallen voorbeelden van oud drukwerk is ook bewaard. Net als de foto’s van de vroegere voorgevel en diploma’s e.d. van de verschillende drukkers uit het geslacht Herberts.

Oproep: Wie wil expositieruimte /museumruimte ter beschikking stellen, of wie weet een geschikte plaats hiervoor, voor het tentoonstellen van deze, en vele andere voor Elst e.o. belangrijke erfgoederen.

Namens de “sjouwploeg” Herman Aarns, Huib de Vries, Rudi Liebrand,
Teus Peek