Op zaterdag 15 juni 2024 zijn we met een groep van 16 personen richting Doesburg gereden. Hier had Marithaime een stadswandeling georganiseerd via de plaatselijke VVV. We vertrokken rond 10.00 uur vanuit Elst en om 10.30 uur zaten we aan de koffie en gebak in Stadsbierhuys de Waag, naar het schijnt het oudste restaurant van Nederland, daar gevestigd sinds 1478. De pachter van de Waag had het monopolie op de verkoop van vreemde bieren. Bier was de volksdrank aangezien het gewone water teveel ziektekiemen bevatte. Om 11.00 werd de groep verdeeld over de 2 gidsen Sten en Arie, die ons deze middag zouden rondleiden in het prachtige stadje.

Ik werd met mijn groep ingedeeld bij Sten Ruytinx. Sten, een vlotte verteller, informeerde ons allereerst over zijn Indonesische afkomst en zijn geboortejaar 1952 toen hij en zijn familie per schip naar Nederland kwamen en zodoende in Doesburg terecht kwamen. Terloops vertelde hij dat hij ook leerkracht was geweest en veel interesse had in de geschiedenis in het algemeen en in het bijzonder van Doesburg. Hij vertelde, dat rond 1053 Doesburg voor het eerst werd genoemd. Doesburg was gunstig gelegen op de plek waar de Oude IJssel in de Gelderse IJssel stroomt. Het werd een sterke nederzetting en in 1237 ontving Doesburg stadsrechten. Langzamerhand breidde de stad zich uit. Doesburg had 4 stadspoorten: de Veer- of Saltpoort, de Koepoort, de Meipoort en de Ooipoort. Allen verwijzend naar hun functie. Bijvoorbeeld bij de Ooipoort werden de schapen naar het land gebracht en bij de Saltpoort werd zout aangevoerd. Aanvankelijk was de stad een belangrijk administratief middelpunt. Dit werd bevestigd door het lidmaatschap van de Hanze. Echter hier bleef het niet bij, de welvaart begon te tanen met als een van de oorzaken het verzanden van de IJssel, daarom werd de rivier verlegd. De Tachtigjarige Oorlog en de Franse bezetting hadden ook een negatief effect. Doesburg werd een marktplaatsje. Sten vermelde, dat sinds van 1600 tot 1945 er altijd allerlei garnizoenen/legers in de stad aanwezig zijn geweest. Zij woonden in de kazerne Het Arsenaal.

Ook vertelde hij uitgebreid over een aantal monumenten. Tegenover de Waag ligt een grote steen, waarop vroeger een kooi stond, waar vrouwen van lichte zeden werden vastgezet en zo konden worden uitgescholden en bespuwd. Later werden deze vrouwen de stad uitgezet. Ook was er een beeldje van Sint Maarten op de hoek van een monumentaal pandje, waar later de grote kerk naar is vernoemd. Vervolgens toonde hij een maquette van de stad, waar je een duidelijk beeld kreeg hoe Doesburg begrensd was door de IJssel/Oude IJssel, zijn stadspoorten, grachten en wallen.

Hierna liepen we naar de grote Sint Maartenskerk. Eerst aan de letterlijk koude kant, hier werden vroeger de arme mensen begraven. Sten vertelde ons, dat tijdens de Tweede Wereldoorlog de kerk zeer ernstig beschadigd is door de bombardementen van de Duitsers. Na de oorlog werd de kerk hersteld, dit proces duurde jaren. Je kon duidelijk zien, dat er verschillende materialen waren gebruikt om de kerk en toren te herbouwen. Helaas konden we niet in de toren, omdat er een setje slechtvalken daar hun nestje had gebouwd.

Na bezoek aan de koude kant van de kerk gingen we naar de warme, zonnige kant. Hier werden in het verre verleden de rijkere inwoners begraven. Al deze skeletten aan beide zijden van de kerk zijn opgegraven en gezamenlijk onder de kerk weer herbegraven. Sten besteedde ook aandacht aan de kleine Joodse gemeenschap die er gewoond heeft. Zij hadden vroeger zelfs een synagoge. In de buurt hiervan waren ook nog een aantal stolpersteine geplaatst. Een van de Joodse families had ook een Lummerd (pandjeshuis). Hier kon men een lening aangaan indien dit nodig mocht zijn. Bovendien was er nog een ander niet Joods pandjeshuis, namelijk De Lommerd.

We wandelden vervolgens door de diverse oude steegjes. Sten liet ons op oude foto’s zien hoe deze huizen er toen erg vervallen uit zagen in contrast met nu. De huizen zijn enorm opgeknapt en erg gewild door de inwoners om hier te wonen. Ook vertelde de gids over het katholieke onderwijs met aparte jongens en meisjesscholen. Verder haalde hij zijdelings het leven van de nonnen aan die het niet altijd gemakkelijk hebben gehad. Hij had het over onderaardse gangen, die het de nonnen mogelijk maakte om vanuit het klooster naar de kerk te gaan.

Vervolgens gingen we richting Het Arsenaal, zoals eerder vermeld een oude kazerne, die vroeger door diverse legers werd bemand. Zelfs in de tijd van Napoleon. Sten meldde ook nog wat over de invloeden op Doesburg van de Franse bezetting. Ook werd er ruim aandacht geschonken aan hoe het restauratieproces heeft plaatsgevonden en de financiering van dit erg mooie enorme monumentale pand. Om jaloers op te worden om dit in je gemeente te mogen hebben! Momenteel zijn er onder andere de plaatselijke VVV en ook nog een fraai restaurant gevestigd.

Hierna wandelden we naar de andere zijde van de stad richting de IJssel, hier had je een goed uitzicht over de locatie en het achterliggend gebied. Vanuit deze plek werden we erop geattendeerd, dat hier vroeger de Doesburgse industrie was gevestigd. Er staat nog slechts een fraaie monumentale hal van weleer.

Langzamerhand weer richting de Waag gewandeld, nog wat kleine hofjes bezichtigd met een uitgebreide uitleg over de plaats waar vroeger het ziekenhuis heeft gestaan. Dit pand heeft nu een andere bestemming gekregen. Aangekomen in de Waag hebben we gezamenlijk met de andere groep de lunch en een drankje genuttigd. Er werd heen en weer nog veel nagepraat over ons bezoek aan dit prachtige stadje. Een aanrader mag ik wel stellen!

Ik heb verder begrepen dat de andere groep onder leiding van Arie ook bijzonder genoten heeft van de rondleiding. Deze gids was zeer informatief in de breedste zin van het woord. In tegenstelling tot onze groep, die toch wel enkele kilometers heeft gewandeld, heeft deze samenstelling maar 1600 stappen gemaakt.

Na afloop van de lunch bedankte onze voorzitter Ron iedereen voor hun komst en in het bijzonder Marius voor de organisatie van deze dag. Een ieder kon hierna of direct richting huis of nog een bezoekje brengen aan het kleine plaatselijke museum de Roode Tooren. Een klein aantal deelnemers maakten hiervan dan ook dankbaar gebruik.

SAMENGEVAT: HET WAS DE MOEITE MEER DAN WAARD

Marius Jansen
coördinator lezingen en excursies Marithaime