Op donderdag 22 september 2022 werd er in het Wapen van Elst door onze Historische Vereniging Marithaime een lezing georganiseerd welke gepresenteerd  werd door ons gewaardeerde lid Ger de Vrieze. De lezing had als titel:

VAN ADELIJK AMBT TOT DOORTASTENDE BOEREN

Ger had als oud-medewerker van Polderdistrict Betuwe en het Waterschap veel knowhow over de geschiedenis van zeven eeuwen waterbeheer in de Over-Betuwe. Hij vertelde deze avond ook dat hij veel had opgestoken van een collega van weleer, namelijk wijlen Jan Derksen. Als eerbetoon aan hem had Ger ook diens beide dochters uitgenodigd om deze avond bij te wonen. Ook G.J. Mentink heette hij welkom, aangezien hij enkele citaten uit een van zijn boeken had verwerkt in zijn betoog.

1327

Zijn verhaal begon in het jaar 1327, toen graaf Reinald van Gelre het Ambt van Over-Betuwe heeft ingesteld. Hiervan is destijds een akte met zegels opgesteld. Van deze  akte is  het origineel nog bewaard gebleven (het heette de geboorteakte van het polderdistrict). Het Ambt werd ingevuld door De Ambtman, die een drietal functies had; zo kon hij besluiten nemen over allerlei zaken, kon bescherming bieden bij strubbelingen en hij kon recht spreken. Aanvankelijk gebeurde dit rechtspreken in de open lucht (vanaf de Blauwe Steen, die nu nog ligt op de stoep bij Juwelier Monnereau) en later kreeg de Ambtman eindelijk een kantoor in het Ambtshuis, gevestigd in Elst. Ook werd er weleens volgens G. Mentink recht gesproken vanuit de Grote Kerk, die tegenover het oude Ambtshuis stond. Helaas is dit Ambtshuis (waarvan nog een relatief duidelijke foto bestaat) in de oorlog vernietigd, zodanig, dat er een nieuw Ambtshuis werd gebouwd, nu naast de Grote kerk, bij U allen wellicht bekend.

Van Ambtman naar Dijkgraaf

Onder invloed van “de Franse Tijd” kwam er een ander overheidsstelsel , geen feodale overheersing meer. Het werd nu een Polderdistrict Over-Betuwe. De 3 machten werden gescheiden. De Ambtman verdween en werd opgevolgd door een Dijkgraaf. Bij U allen bekend o.a de Dijkgraven uit het geslacht D. Tap. Ger liet ons nog wat foto’s zien van de oude wapenpanelen van Ambtmannen en Dijkgraven, welke nu te bewonderen zijn in de Oude Raadszaal van het Gemeentehuis in Elst.

In 1982 kwam er weer een verandering op bestuurlijk gebied. Het Polderdistrict Over-Betuwe werd  een waterschap met de naam Polderdistrict Betuwe door samenvoeging van Over-Betuwe en Neder-Betuwe. Elst bleef het bestuurlijke centrum.

En in 2002 weer een hervorming, er kwam een einde aan het Polderdistrict Betuwe en werd samengevoegd in Het Waterschap Rivierenland, gevestigd in Tiel.

Dit was een korte samenvatting van hetgeen Ger op deze avond ons te vertellen had op zijn eigen levendige en enthousiaste manier van presenteren. Alsnog bedankt, Ger.

De avond in het Wapen werd zeer behoorlijk bezocht: zeker vijftig personen waren aanwezig. Wat opviel, was het feit dat er elf  niet-leden van Marithaime deze avond bezochten, al of niet op uitnodiging van Ger.

Aldus opgetekend door Marius Jansen.