Wapenpanelen uit Ambtshuis, nu in het gemeentehuis
In het Ambtshuis – vlak bij de Elster Toren – hingen in de Daan Tapzaal 16 houten panelen met de namen en wapenschilden van de vroegere bestuurders van het Ambt van Over-Betuwe. Na de recente verbouwding als gemeentekantoor was er voor de wapenpanelen geen passende plaats meer in dit gebouw. Bovendien bleek dat de oude wapenpanelen toe waren aan een grondige restauratie.
De gemeente Overbetuwe heeft aan Marithaime gevraagd om adviezen op te stellen voor de benodigde restauratie en de herplaatsingsmogelijkheden van dit cultureel erfgoed.
Binnen onze vereniging is een commissie gevormd die aan deze opdracht heeft gewerkt. In november 2021 zijn de gerestaureerde panelen op gehangen in de Oude Raadzaal van het gemeentehuis. Daarmee is dit project tot afronding gekomen.
Om welke panelen gaat het?
In 1327 is het Ambt van Over-Betuwe ingesteld door graaf Reinald II van Gelre. Het ambt was een bestuursorgaan dat was belast met het toezicht op dijken, wegen en waterwerken. In de loop der tijd nam het ook andere taken op zich, zoals het heffen van landsbelastingen, het beheer van de brandweer en de hulp bij watersnoodrampen. De ambtsman was tevens ”richter”. Hij oefende de rechtspraak uit bij criminele en civiele zaken.
Het ambtsbestuur vormde de overheid in de Over-Betuwe en bestond voornamelijk uit edelen. Wij kunnen de Ambtman beschouwen als voorganger van de Burgemeester, de Dijkgraaf en de Kantonrechter.
Pas in 1694 kocht de Ambtman een pand nabij de toren van Elst en verbouwde dat tot kantoor met een “gevang”. Op die plaats zou nog eeuwenlang het Ambtshuis van Over-Betuwe staan. In 1719 werd begonnen met het versieren van de Vierschaar (rechtskamer). In het midden van de achterwand, achter de zitplaats van de richter, werden panelen geplaatst die werden beschilderd met de kleurrijke wapens en bijbehorende namen van de laatst binnengekomen heren uit de ridderschap (6 ambtsheren en 57 ambtsjonkers). De wapenpanelen zijn vervaardigd in de periode 1719 t/m 1738. Deze zijn dus zo’n 300 jaar oud. Ze zijn een aantal keren gewijzigd en uitgebreid (o.a. door er aan de bovenzijde een stuk aan toe te voegen).
In de bevrijdingsstrijd in 1944 is het Ambtshuis zwaar beschadigd geraakt en is daarna afgebroken. Enkele jaren later is het huidige Ambtshuis gebouwd. Gelukkig is het merendeel van de wapenpanelen uit het deels verwoeste Ambtshuis gered en konden deze in het nieuw gebouwde Ambthuis weer een ere plaats krijgen in de vergaderzaal (later omgedoopt tot “Daan Tap-zaal”).
De panelen I t/m XI zijn de oorspronkelijke panelen, terwijl de panelen XII t/m XIV zodanig beschadigd waren dat ze geheel of deels vernieuwd moesten worden. Toen zijn er ook nog twee extra panelen (XV en XVI) toegevoegd. De toegevoegde panelen tonen de namen en wapens van de dijkgraven van het Polderdistrict Over-Betuwe (van 1838 tot 1982) en de wapens van de in 1982 samengevoegde Polderdistricten Over-Betuwe en Neder-Betuwe.
