Verslag van de lezing van dr.ir. Peter Veer op donderdag 8 december 2022 in Het Wapen van Elst.

De titel van de lezing: ‘GOED FRUIT VINDT ZIJN WEG’

Peter Veer is geboren op ‘De Nijburg’ te Hien nabij Dodewaard en groeide daar op als zoon van een fruitkweker. Hij studeerde Landschapsarchitectuur in Wageningen. In 2020 promoveerde hij aan de Universiteit van Amsterdam met de dissertatie ‘Bewogen landschap’.
Het eerste plaatje dat hij liet zien waren twee topografische kaarten van de Betuwe uit de omgeving Dodewaard. Eén van voor de oorlog van ’40-’45 en één uit het jaar 1985.
Het boerenlandschap van weleer was danig veranderd in die tijdspanne van pakweg 40 jaar.
Hoe dit tot stand was gekomen was de rode draad in zijn betoog.

Nederland kon na de hongerwinter in mei 1945 de bevolking niet voeden. De landbouw had in het laatste oorlogsjaar zwaar geleden. Het platteland was arm, traditioneel en sociaal-cultureel achtergesteld.
Het ministerie van Landbouw en Visserij, onder leiding van Sicco Mansholt, ontwierp het structuurbeleid als een maatschappelijke overeenkomst, een deal, met een tweeledig doel: voldoende en goedkoop voedsel voor de samenleving en de realisering van een ‘redelijk inkomen’ voor de boeren.
Het landschap werd middels het ruilverkavelingsprogramma ingericht als efficiënt productiemiddel.
De landbouwvoorlichting kreeg de taak de boeren te scholen tot ondernemers en de plattelandsbevolking te emanciperen conform het ‘moderne cultuurpatroon’.

Tijdens het uitvoeren van de grote structurele modernisering van het platteland beschikte het departement van Landbouw en Visserij tussen 1945-1985 over een collectie van 533 films. Deze werden vertoond op boerenvergaderingen in dorpshuizen, plaatselijke cafés en op landbouwscholen door het hele land.

Twee van deze films (in zwart-wit) van de Landbouw Voorlichtingsdienst heeft Peter Veer ons laten zien.
De oude hoogstamboomgaarden in de Betuwe werden in snel tempo gerooid en er werden laagstamfruitbomen geplant.

Rond 1955 verscheen in de streekkrant De Betuwe zo goed als elke week een column van de ‘De Oude Geurt’. Met een kernachtige zegwijze ondersteunde hij een intensieve voorlichtingscampagne om de fruitteelt in de Oost Betuwe zoveel mogelijk te ontdoen van onrendabele percelen. ‘De Oude Geurt’ was verzonnen door de Rijkstuinbouwconsulent ir. J.H.M. van Stuivenberg die kantoor hield op Boom en Vrucht in Kesteren. Dat was destijds het proefbedrijf voor boomteelt en fruitkwekerij en de praktijkschool voor de fruitteelt. Ook Elst behoorde tot het werkgebied van dat Rijkstuinbouwconsulentschap. In 1952-1955 organiseerde van Stuivenberg in samenwerking met de Nederlandse Fruittelers Organisatie (NFO) de breed opgezette ‘Rooicampagne’. Het doel van het veelomvattende voorlichtingsprogramma was om de fruitteelt in de Oost Betuwe modern, winstgevend en professioneel te maken.
Tijdens de campagne werd de film GOED FRUIT VINDT ZIJN WEG (1954) ingezet. In de film zijn beelden te zien uit bijvoorbeeld Kesteren, Dodewaard en Hemmen.