DE MAATSCHAPPIJ VAN WELDADIGHEID
Op dinsdagavond 17 juni organiseerde Marithaime weer een lezing in Het Wapen van Elst. Deze lezing werd gepresenteerd door Dhr. Geert Visser uit Angeren. Geert is als geschiedenisleraar erg geïnteresseerd in met name de historie van Nederland. Hij vertelde allereerst iets over zichzelf onder andere, dat hij aangesloten is bij de Historische Kring in Angeren, maar zich ook heeft aangesloten bij de verenigingen van Gendt en Huissen. Naar zijn zeggen om daar als het ware een beetje te spioneren hoe het daar aan toe gaat.
Zoals de titel al zegt ging de lezing over het zorgen vanuit de Maatschappij voor een gedeelte van de Nederlandse bevolking die om welke reden dan ook niet genoeg of helemaal niet voor zich zelf konden zorgen, laat staan om aan de dagelijkse levensbehoefte zoals eten te kunnen voldoen.
In het jaar 1818 richtte Johannes van den Bosch de Vereniging Maatschappij van Weldadigheid op. Johannes had al een achtergrond als genieofficier in Ned. Indië. Van den Bosch, die zich inmiddels in Nederland had gevestigd, raakte onder de indruk van de enorme armoede die hij aantrof waarin ongeveer 10% van de bevolking verkeerde.
Hij wilde hier wat aan doen door de behoeftigen weer enigszins perspectief te bieden door o.a. werk te laten verrichten en zo in hun eigen levensonderhoud te laten voorzien. Het idee ontstond om landbouwkolonies op te richten in Drenthe, want daar was immers de grond het goedkoopst. Hij vond gehoor bij Koning Willem 1 en diens zoon Prins Frederik om drie vrije koloniën op te zetten; Frederiksoord, Willemsoord en Wilhelminaoord. De bewoners en gezinnen hiervan kregen een huisje, stukje grond, beetje benodigde kleding, huisraad en gereedschap tot hun beschikking. Dit werd gezien als een soort lening, die ze in 16 jaar moesten aflossen.
Bovendien kwamen er in Ommerschans (1) en Veenhuizen (2) straf-oftewel dwangkoloniën, deze waren bestemd voor landlopers, dronkaards, bedelaars en werkonwilligen. Allereerst waren deze drie gebouwen bestemd voor de vele weeskinderen in Nederland, maar ondanks grote aantallen kregen zij deze niet bezet.
Ondanks het idealisme van Dhr. Van den Bosch waren deze koloniën geen succes. Oorzaak hiervan; strenge regelgeving, te kleine grondpercelen, onvruchtbare grond en onvoldoende kennis van de landbouw, dit alles leidde tot financiële problemen bij deze koloniën. Vele kleine huisjes werden als gevolg van slecht onderhoud gesloopt.
De Ned. Staat (ministerie van Justitie) nam in 1859 dan ook de strafkoloniën Veenhuizen en Ommerschans over. Ommerschans werd later gesloten. Veenhuizen, ook wel Hollands Siberië genoemd, bestaat nog steeds en is bekend als gevangenis voor bv overmatige drankrijders, maar ook zware criminelen logeerden hier zoals Cor van Hout en Willem Holleeder. Er staat nu nog het Nationaal Gevangenismuseum.
De Maatschappij van Weldadigheid werd een stichting. Het bestuur hiervan heeft zich enorm ingezet voor het behoud van het culturele erfgoed. Er werd besloten grote delen van de landbouwgrond te verkopen, bovendien werden vele kleine huisjes als gevolg van slecht onderhoud gesloopt. Andere woningen werden zoveel mogelijk in oorspronkelijke staat herbouwd.
Sinds 2021 zijn deze Koloniën opgenomen in het UNESCO werelderfgoed. Geert liet middels een video zien hoe dat tot stand is gekomen.
Hij presenteerde deze avond op een enthousiaste en leuke wijze. Hij maakte gebruik van een groot aantal foto’s om de aanwezigen te laten zien hoe het vroeger er zoal heeft uitgezien en hoe het er tegenwoordig bij staat. Erg interessant bovendien. Het is een bijzonder mooie regio, de moeite waard om dit te gaan bezichtigen. Een echte aanrader!
Ik denk te weten, dat er bij velen van de aanwezigen een deur is opengaan bij het horen van dit verhaal. Als ik voor mijzelf spreek dan moet ik concluderen dat ik hier bitter weinig van wist. Wat mij betreft dus een geslaagde avond.
Helaas werd de avond slechts door ongeveer 40 personen bezocht. Zij die niet aanwezig konden zijn hebben beslist wat gemist en ik hoop dan ook dat mijn samenvatting van deze lezing hen de nodige kennis zal opleveren.
Op het einde van de avond bedankte de voorzitter van de avond Marius Geert Visser voor zijn bijzonder geslaagde presentatie. Er werd daarna nog gezellig nagebabbeld in het café door Geert en een groot aantal toehoorders op deze avond.
Marius Jansen
coördinator lezingen en excursies Marithaime
